How to Prepare a Project Proposal?? आयोजना प्रस्तावना पत्र कसरी लेख्ने?

धेरै साथीहरू मलाई आयोजना प्रस्तावना पत्र (प्रोजेक्ट प्रपोजल) लेखिदिनु पर्यो अथवा प्रपोजल लेख्न सिकाई दिनु पर्यो भनी सम्पर्क राख्नु हुन्छ । प्रोजेक्ट प्रपोजल लेख्नु त्यति सजिलो हुन्न, विज्ञहरूको एउटा टिम बनाएर विस्तृत रूपमा स्थलगत अध्ययन र सरोकारवालाहरूसँग धेरैपटक छलफल गरेपछि बल्ल प्रोजेक्ट तयाए हुन्छ । यसैले लागि हामी प्रोजेक्टको किसिम, आवश्यक विज्ञहरूको योगदान र लागतको आधारमा एक निश्चित शुल्क लिन्छौं जुन साधारण कृषक वा सानो संस्थाको लागि निकै ठूलै रकम पनि हुनसक्छ ।

अचेल दातृ संस्थाहरू पनि निकै बाढा भैसकेका छन्, धेरै जसो व्यक्ति वा संस्थाहरू केही डलर पाइहालिन्छ कि भनि विभिन्न हतकन्डा अपनाउँछन् । एउटा कन्सलट््यान्टले लेखेको प्रपोजल केवल डलर झार्नका लागि लेखिएको हो भन्ने बुझ्न उनीहरूलाई केही गारो हुन्न । फेरि धेरैजसो दातृ निकायले सहयोगको चाहना गर्ने संघसंस्थाले आफैले आफ्नै भाषामा प्रपोजल लेखोस् भन्ने चाहना राख्छन् । त्यसैले साथीहरू हो तपाईले आफ्नोलागि आफै प्रपोजल लेख्नु राम्रो हुन्छ । (तर नेपाली पाराले कुनै राजनीतिक नेता वा भ्रष्ट कर्मचारीको सिफारिमा प्रोजेक्ट हात पार्नु बेग्लै कुरा हो) ।

मैले यस लेखमा साधारणतया एउटा प्रपोजलमा के के जानकारीहरू समावेस गरिन्छ त्यसको खाका दिएको छुँ । राष्ट्रिय/अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरूले सबैले प्रयोग गर्ने सबै खाले प्रपोजलको खाका करिब करिब उस्तै उस्तै हुन्छन् अलि विस्तृत जानकारीका लागि सबै पक्षहरूको विश्लेषण गरेर यसका सबल, दुर्वल पक्षको व्याख्या गरिएको हुन्छ ।

How to Prepare a Project Proposal/ आयोजना प्रस्तावना पत्र कसरी लेख्ने?

Project Title: आयोजनाको नामः
• उद्देश्य अनुरुप छोटो र सुहाउँदो नाम राख्ने

Project Leader, Address and contact number आयोजनाको मुख्य व्यक्ति, ठेगाना, फोन नम्बरः
• आयोजनाको उद्देश्य र कार्यक्रम अनुरुप योग्यता भएको व्यक्तिलाई आयोजनाको प्रमुख बनाउनु पर्छ र सम्पर्क ठेगाना फोन, इमेल साथ उल्लेख गर्नुपर्छ ।

 Implementing organization आयोजना कार्यान्वयन गर्ने संस्था
• आयोजनाको प्रस्ताव पेश गर्ने संस्थाको छोटो चिनारी, पृष्टभुमी, स्थापना, उद्देश्य र विगतमा भए गरेका कार्यक्रमहरू, आयव्यय तथा लेखा परीक्षणको रिपोर्ट आदि उल्लेख गर्नुपर्छ । यदि अरू सहयोगी संस्था छन् भने तिनीहरूको नाम, योगदानको विवरण दिनुपर्छ ।

Project Background and Justification: आयोजनाको पृष्टभुमी तथा औचित्य
• प्रस्तावना पत्रमा पेश गरेको आयोजना सम्बन्धी जानकारी, सो को महत्व, विगतमा अन्य निकायले भए गरेका कामको विवण । हाल प्रस्ताव गरेको आयोजनको महत्व, यसको कार्यान्वयनबाट हुने लाभ, उपलब्धि, आयोजनको आवश्यकता आदि उल्लेख गर्नुपर्छ ।

Project Objectives: आयोजनाको उद्देश्य
• आयोजनाको लक्ष के हो, यसले के के उद्देश्य लिएका छन्ः सो को बुदाँगत रूपमा उल्लेख गर्नुपर्छ ।

Project Outputs: आयोजनाको प्रतिफल
• आयोजना पुरा भए पछि यसबाट के के प्रतिफल के कति मात्रामा प्राप्त हुन्छ ः सो को बुदाँगत रूपमा उल्लेख गर्नुपर्छ ।

Proposed Programs: आयोजनाका कार्यक्रम
• आयोजनामा प्रस्ताव गरिएका लक्ष र प्रतिफल पुरा गर्न के के कार्यक्रमहरू सञ्चालन गर्ने, कसरी गर्ने, कति गर्ने कुन समयमा गर्ने आदि विस्तृत रूपमा उल्लेख गर्नुपर्छ ।

Methodology: कार्यान्वयन तरिका
• आयोजनामा प्रस्ताव गरिएका कार्यक्रमको कार्यान्वयन कसरी गर्ने, के रणनीति अपनाउने? कुन समयमा गर्ने? कहाँ गर्ने? कसले गर्ने? के के स्रोत साधन चाहिन्छ? आदि विस्तृत रूपमा उल्लेख गर्नुपर्छ । सञ्चालित कार्यक्रमको मूल्याङ्कन के कसरी गर्ने? प्राप्त उपलधिलाई कसरी अन्य क्षेत्रमा विस्तार गर्ने आदिको विवरण उल्लेख गर्नुपर्छ ।

Project Area: आयोजनाको कार्यक्षेत्र
• आयोजना कुन क्षेत्र, जिल्ला गाउँ, टोलमा कार्यान्वयन गर्ने सो को विवरण विस्तृत रूपमा उल्लेख गर्नुपर्छ ।

Project Period: आयोजनाको अवधि
• आयोजनाको कार्यान्वयन के कति वर्षका लागि कहिले देखि कुन अवधिसम्म गर्ने सो को ववरण विस्तृत रूपमा उल्लेख गर्नुपर्छ ।

Beneficiaries: आयोजनाबाट लाभान्वित परिवार
• आयोजना बाट के कति परिवार प्रत्यक्ष तथा के कति परिवार, सामाजिक वर्ग लाभान्वित हुन्छन सो को विवरण विस्तृत रूपमा उल्लेख गर्नुपर्छ ।

Sustainability of the Project: आयोजनाको दिगोपन
• आयोजनाको अवधि सकिए पछि आयोजना के कसरी दीगो रहिरहन्छ सो को विवरण विस्तृत रूपमा उल्लेख गर्नुपर्छ ।

Project Logical Frameworks: आयोजना कार्यान्वयनको सोंच तालिका
• आयोजनाको सम्पूर्ण विवरण एउटै तालिका बाट देखिने गरी एक सोंच तालिका वा तर्कयुक्त ढाँचामा प्रस्तुत गर्नु पर्छ ।

Financial Summary : आयोजनाको वित्तिय साराशं
• आयोजना सञ्चालनमा के कति खर्च लाग्छ? के कस्तो जनशक्ति चाहिन्छ? जनशक्तिमा कति खर्च? चाहिने सामाग्री, मेसिन औजार, बीउबिजन आदिमा लाग्ने खर्च? प्रशाशन, लेखा, यातायात, भाडा आदिमा लाग्ने खर्च÷रकमको विस्तृत विवरण प्रस्तुत गर्नु पर्छ ।

Other relevant information: अन्य आवश्यक जानकारींः
• आयोजनाको वातावरणीय प्रभाव, संभावित समस्या आदिको विवरण प्रस्तुत गर्नु पर्छ ।